'Een begrafenis in de kraamweek...'

“Mijn ogen voelen dat alles groter is”, zei Luca halverwege de kraamweek. Op zijn manier beschreef hij precies wat wij beleefden. De situatie waarin we ons bevonden was zo intens en niet te bevatten. Te groot en teveel om te overzien. We hadden vijf dagen om - herstellende van de bevalling - iedereen op de hoogte brengen van de geboorte, het overlijden en de begrafenis van onze zoon, de uitvaart vorm te geven, en mensen aan wie we Tobias graag wilden laten zien, langs te laten komen. Tegelijk waren dit de eerste én laatste vijf dagen waarin we Tobias konden vasthouden, verzorgen, bekijken en in ons opnemen, herinneringen die ons de rest van ons leven zouden bijblijven. Het zou weken, maanden gaan duren om dit alles te laten doordringen, te verwerken en een plekje te geven.

Hoewel Tobias om 22.47 uur geboren was, kwamen mijn zus met onze kinderen en de kersverse opa's en oma's direct richting ziekenhuis. Pas bij het zien van de foto's daarvan besefte ik hoe belangrijk dit voor ons is geweest. Evenals de felicitaties van de verloskundige, kraamzorg en verpleegkundige, voordat ze ons condoleerden. Ik was zojuist bevallen van ons derde kindje – we waren opnieuw papa en mama geworden – en ondanks het grote verdriet werd dat niet vergeten. In de dagen die volgden kwamen Tobias’ ooms, tantes, neefjes en nichtjes, en een paar goede vrienden langs. Wat was het prettig als ze hem, ondanks dat hij niet meer leefde, toch even wilden vasthouden.

De hele week werd ik heen en weer geslingerd tussen enerzijds het besef dat enkel Tobias’ levenloze lichaampje daar in de wieg lag, en anderzijds de behoefte om voor hem te zorgen, hem te bewonderen en hem aan iedereen te laten zien. Als ik overvallen werd door het nuchtere besef dat dit ‘enkel’ een lichaampje was, bekeek ik zijn kleine handjes en armpjes en verwonderde ik me over dit prachtige mini-mensen-lichaampje dat - ondanks de chromosoomafwijking - in de afgelopen maanden in mijn buik was gevormd. "Het leven is als een bloem. Wat is het mooi, wat is het kwetsbaar..." schreef mijn zwager treffend.

Meerdere keren kwam ter sprake dat ‘vroeger’ moeders hun doodgeboren kindje niet mochten zien na de bevalling. Met de beste bedoelingen werd haar kindje, dat maandenlang deel van haar was geweest, bij de net bevallen moeder weggehaald en voor haar verborgen. Wat ben ik blij dat dat nu anders is. We mochten Tobias zoveel vasthouden als we wilden en dit werd ook aangemoedigd. Natuurlijk was het ook confronterend. De eerste dagen dachten we bij ieder zuchtje wind een geluidje te horen of beweging te zien vanuit de wieg, om steeds weer met een schok te beseffen dat dat niet kon. Soms legde ik mijn vinger tussen zijn prachtig kleine vingertjes en voelde mijn verlangen naar het sluiten van zijn vingertjes om die van mij. Het volgende moment dacht ik aan al die keren dat ik mijn vinger even onder Luca’s en of Lisa’s babyneusjes had gehouden om te controleren of ze nog wel ademden. Aan de enkele keren dat ik niet direct een luchtstroom had gevoeld en de ijskoude angst die me dan voor een halve seconde naar de keel vloog. En dan bedacht ik hoe bizar en niet te bevatten het was dat ik nu mijn overleden baby in mijn armen had.

De hele week hing de aankomende begrafenis als een donkere wolk boven onze hoofden. Wat een vreselijk vooruitzicht om Tobias in zijn kistje te moeten leggen en hem te moeten begraven. Ook nu hij overleden was, waren Luca en Lisa nog gek op hun broertje. Luca moest even wennen aan zijn (blauwe) kleurtje en Lisa dacht even dat hij 'geen echte baby’ was omdat hij geen geluid maakte. En hij kon niet duimen. Maar na een dag waren ze zo trots op hem, dat we ze moesten leren dat het toch niet zo gepast was om met stralende gezichtjes en gespreide armen “TADAAA!!” te roepen als de kraamvisite voorzichtig in de wieg keek. “Hij heeft wel een beetje een gek kleurtje hoor…” leerden we ze zeggen voor ze de visite naar boven bonjourden.

Tobias zou op zaterdag begraven worden, en we kregen het advies om de vrijdag voor onszelf te houden. Wat een goed advies! Na alle drukte van de afgelopen dagen hadden we even een moment om stil te staan, echt samen afscheid te nemen en ons voor te bereiden op de uitvaart en begrafenis van de volgende dag. Die dag maakten we een 'levensloop'-filmpje van Tobias op het liedje Fly, en zetten we op papier wat we tijdens de afscheidsdienst wilden zeggen. Het hielp om alles wat de afgelopen maanden was gebeurd weer even voorbij te laten komen.

En toen was het moment daar om Tobias in het kistje te leggen. Zelfs het uitkiezen van het kistje had ik vreselijk gevonden. Hoe kies je een laatste rustplek voor je pasgeboren baby? Het was uiteindelijk een houten kistje geworden met daarop een afbeelding van veertjes, verwijzend naar het vogeltje dat sinds "Fly" symbool stond voor Tobias. Het kistje was prachtig gemaakt, met een matrasje, kussentje, dekentje, en zelfs een knuffeltje en kaarsje. Alles met de hand en zichtbaar met liefde gemaakt. Maar het moment dat ik ons baby'tje, waar we zo graag voor hadden willen zorgen, waar mijn hele lijf nu voor wilde zorgen, hierin moest leggen, was het moeilijkste moment in mijn leven. Voorzichtig legde Luca samen met papa de deksel op de kist en draaiden Luca en Lisa de schroefjes dicht.

De afscheidsdienst de volgende dag was in onze kerk, waar gemeenteleden klaarstonden om mensen te verwelkomen, koffie en thee te schenken, en de muziek te verzorgen. De hoeveelheid mensen die naar de uitvaart kwam was overweldigend en hartverwarmend. Een uur was niet genoeg om iedereen een hand te geven, maar wat een bijzondere ervaring dat er zoveel mensen waren die in ons verdriet wilden delen. Het gaf ons de kracht om de dienst en begrafenis door te komen. De dienst was prachtig. Er stond een geweldige muziekgroep, ons koor Hatikwa zong, de dominee sprak prachtig… We deelden ons verhaal en lieten het filmpje van Tobias zien.

Op de begraafplaats werd ik in een rolstoel, met het kistje op mijn schoot, naar het graf gereden. Tijdens de hele ceremonie kon ik alleen maar naar het kistje kijken, alsof ik hem met mijn blik wilde vasthouden. Nadat de nodige woorden en gebeden waren uitgesproken, schepte Harmen samen met Luca en Lisa de eerste scheppen zand op het kistje. En terwijl Luca en Lisa verwoed door bleven scheppen, mocht de rest van de familie om de beurt een handje helpen. De liefde en zorgzaamheid die de kinderen in hun taak legden was ontroerend. Toen Lisa met haar schepje op een steen stuitte, viste ze deze uit het zand, hield hem omhoog en vroeg: “Moet deze er wel in?” Als laatste mochten ze bloemzaadjes op het grafje strooien, en pas toen het laatste bloemstuk een plek had gekregen en het grafje er prachtig uitzag, verliet iedereen de begraafplaats. En zonder Tobias reden we naar huis...

Het avontuur dat was begonnen met ons verlangen naar een derde kindje, was een bizarre uitdaging geworden die hier eindigde met zijn begrafenis. En hoe moeilijk het ook was, is en zeker ook nog gaat worden, we hadden Tobias voor geen goud willen missen. We kunnen hem niet meer wegdenken uit ons leven, en hij zal altijd onderdeel zijn van ons gezin.



--------------------------------------------------------------------------------------------------
Tijdens deze zwangerschap heb ik me weleens afgevraagd of we - zoals veel mensen leken te denken - het onszelf en onze kinderen niet onnodig moeilijk maakten door Tobias te laten leven zo lang hij dat kon. Of we daardoor niet nóg meer van hem zouden gaan houden en daarmee het afscheid nog moeilijker maakten. Inmiddels heb ik daar antwoord op gevonden: Volgens mij kán je er niet voor kiezen om ineens minder van je (ongeboren) kindje te gaan houden - en vermindert het beëindigen van een zwangerschap nooit de liefde voor een kind, noch het gemis en verdriet na zijn overlijden. De talloze verhalen de ik inmiddels heb gelezen van moeders die eerder in de zwangerschap afscheid namen van hun kindje, bevestigen dat. Juist door de zwangerschap te voldragen hebben we uiting kunnen geven aan de liefde die we voor Tobias voelden, hebben we hem alles gegeven wat we hem konden geven, en hebben we alle tijd gehad om ons voor te bereiden op zijn overlijden. Daarnaast heb ik me altijd laten inspireren door het prachtige lied 'The Rose', waar ik eigenlijk niets aan toe te voegen heb: